...#... પુરુષોત્તમ માસમાં કંઇક નવું ...#...
આવતી કાલથી પુરુષોત્તમ માસ (અધિક માસ) શરુ થાય છે. તો આ શુભ અવસરે ચાલો જાણીએ નજરઅંદાજ થતા મૂલ્યો(હેતુ)વિશે...
આમ તો ભારતવર્ષમાં વ્રત, તહેવાર, મેળાઓની વણઝાર છે.અને લોકો ખુબ ઉત્સાહી બની આ બધાની મોજથી ઉજવણી પણ કરે છે. પરંતુ શું આજે ખરેખર આપણે સંપૂર્ણત: હ્રદયની મોજથી આની ઉજવણી કરીયે છિયે ખરાં??? ઉત્તર છે ના.આઆઆ...
કારણ?
અરે હકીકતે તો આપણે જાણતા જ નથી કે આપણી સંસ્કૃતિમાં આ વ્રત/તહેવાર /અને મેળાઓ આવ્યા જ શું કામ?
હવે મર્મ જ ના જાણતા હોઇયે તો મોજ કેમની માણવાના? ખરુંને?
તો ચાલો એક ઝિણકોક પ્રયાસ કરું,મારા અનુભવે અને સામાન્ય સમજણના આધારે...
ક્ષતિ હોય તો ક્ષમા....
આપણે એક "બફર"પેઢી છિયે.
"બફર"!!!??? હા બફર એટલે બે વસ્તુને જોડે એ જ... આમ તો ડફર પણ કહી શકાય.
કેમ કે આગલી પેઢી એટલે કે આપણા માવતર, એ કહે છે કે,"તને પછી ખબર પડશે"... અને પાછલી પેઢી એટલે કે આપણા સંતાનો કહે છે કે,"તમને ના ખબર પડે"... હા હા....
બાપાઓ... બેટાઓ.... તમે ધારો તોય અમને ના સમજાવી શકો... કારણ.. અમે સ્વયં ને સમજાવી લીધા છે. બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટ થી લઇને કલર ટીવી સુધીની યાત્રા અમે સ્વાનુભવે પૂર્ણ કરી છે. પાંચ ફુટના રેડીયો-ટીવીથી લઇને ખીસ્સાં લઇને ફરતા રેડીયો -ટીવી સુધીની યાત્રા અમે બખૂબી માણી છે. એટલે અમે બે પેઢીની મધ્યમાં રહેલા બફર(ડફર) છિયે.
ચલો મૂકો આ બધું નહીં સમજાય આગલા-પાછલાવને...
આપણી વાત આગળ વધારીયે...
આજે આપણે એટલા અપડેટ થઇ ગયા છિયે ને, કે વ્રત/તહેવાર /મેળાઓ આ બધું બસ એક સેલ્ફી લઇ અને સોસિયલ સાઇટ પર શેર કર્યું,બે-ચાર લાઇક આવી,ચા- પાંચ કમેન્ટ્સ આવી... બસ... એય ને આપણો તહેવાર પૂરો...મોજ પડી ગઇ....
પણ હકીકતે શું આજના સમયે આ બધાની જરુર છે ખરી? કે પછી ખરા અર્થમાં આપણે જાણતા જ નથી કે આ બધું શા માટે છે?
તો વાત જાણે એમ છે કે આ બધા તહેવારો એ આપણા પૂર્વજોની સોસિયલ સાઇટો છે..
સોસિયલ સાઇટ!!!???
આ વળી કઇ રીતે...??
તો ચાલો જાણીએ આજે....
આ સોશિયલ નેટવર્કિંગ આવ્યું ક્યાંથી?
જેમ તમને અત્યારે ફેસબુક/વ્હોટસએપ પર વાતો કરવી ગમે છે એ જ રીતે જ્યારે કોઇપણ પ્રકારનું સોશિયલ નેટવર્કિંગ ન હતું ત્યારે પુરુષો માટે "ગામનો ચોરો" અને મહિલાઓ માટે હતા આ પ્રકારના વ્રત. ત્યારના સમયમાં પણ સ્ત્રીઓ કામ કરતી પણ ફરક એટલો હતો કે ત્યારે સંયુકત પરિવારમાં ઘરના કામ અને છોકરાના કામમાંથી સમય ન્હોતો મળતો. બહાર જવાનું થાય એ પણ પ્રસંગોપાત. તો હવે સ્ત્રીઓ માટે મૂંજવણ એ હોય કે, આટલી સુંદર સાડીઓ, ઘરેણાથી લઇને સુંદર આભૂષણો ભેગા કર્યા હોય એ પહેરવાના ક્યારે? કોઇ ઘરેણા સાસુએ આપ્યા હોય, કોઇ પતિએ લઇ આપ્યા હોય તો કોઇ ઘરેથી લાવ્યા હોય એ બતાવવાનો મોકો તો જોઇએ ને! આટલી બધી વસ્તુઓ બધાને બતાવવાની ક્યારે? લગ્ન પ્રસંગ અથવા તો કોઇ વ્રતમાં પહેરવાનો મોકો મળતો. તો આ જ સાચો સમય, એટલે વ્રતમાં સ્ત્રીઓ અને છોકરીઓ ખુબ જ સુંદર રીતે તૈયાર થાય. તમે જે છોકરીને સામાન્ય દિવસમાં જોઇ હોય અને વ્રત સમયે જૂઓ તમે ઓળખી ન શકો. મોળાકત (કુંવારીકા છોકરીઓ મોળું જમે અને વ્રત કરે એ સમય) વખતે જે રીતે કુંવારીકાઓ સુંદર તૈયાર થઇને પૂજા કરવા જાય છે,એ જ રીતે મોટી ઉંમરની સ્ત્રીઓ આ પુરુષોત્તમ માસની દરરોજ પૂજા કરવા આવે ત્યારે સુંદર તૈયાર થઇને આવે, જેવી પૂજા પૂરી થાય, ને પછી શરુ થાય ‘ગોસીપ’. ત્યારે ટી.વી. ન્હોતા એટલે સાસુ-વહુના ઝગડાઓની બહુ ધીમે ખબર પડતી. ગામમાં એંઠવાડ ફેંકવા જાય કે નદીએ કપડા ઘોવા કે પાણી ભરવા જાય ત્યારે સ્ત્રીઓ મનભરીને વાતો કરી લેતી. ધ્યાનથી જોયું હોય તો યાદ હશે કે ગામમાં સ્ત્રી ક્યારેય એકલી પાણી ભરવા નહીં જાય (સુરક્ષાનું કારણ અલગ છે) કેમ કે તેને વાત કરવા માટે કોઇક જોઇએ. એ જ રીતે પોતાની પાસે બીજા કરતા કેટલું બધું અલગ છે,કંઇક ખાસ છે, આ કહેવા માટે પણ કોઇક જોઇએ, આજના ફેસબુકની જેમ. મનમાં આવ્યું ને કહી દીધું. પરંતુ… સમયની સાથે આપણે ઝડપી થઇ ગયા પણ આપણી પરંપરાઓ એટલી ઝડપથી નથી બદલાતી અને નથી બદલાતી એટલે ‘આઉટડેટેડ’ થઇને શોકેશ થઇ જાય છે.
ગઇકાલની વાત છે, પોળમાં નવા રહેવા આવેલા એક બા ઘરોઘર ફરીને પૂછી રહ્યા હતા,
શું તમારે ત્યાં પુરુષોત્તમ માસની પૂજા થાય છે? પણ એમને ક્યાંય એટલી બહેનો મળી નહીં કે જે આખા માસની પૂજા કરતી હોય. કારણ કે કોઇની પાસે સમય જ નથી અથવા તો આ બધું જુનું થઇ ગયું હોય એવું લાગે છે.કદાચ ત્યારે મોબાઈલ ન હતા એટલે સ્ત્રીઓ વચ્ચે વાતો કરવાનો પૂરતો સમય મળી રહતો. તેમની વચ્ચે માત્ર ઘરનો જ નહીં પણ હૃદય સુધીના મજબૂત સંબંધો હતા, લાગણીના સંબંધો હતા. એક મહિના પહેલા જે સ્ત્રીને જાણતા પણ ન્હોતા તેને મહિના પછી તમારી પાસે તેમના ઘરની તમામ માહિતી હશે, કેમ કે ત્યારે એટલું ખુલ્લાપણું હતું, વ્યક્તિ વ્યક્તિ વચ્ચે… એ બા ને આજે ઘરે એકલા પૂજા કરતાં જોવું ત્યારે લાગે કે ખરેખર આપણે કેટલા ઝડપી અને સ્ક્રિન ઓરીયેનડેટ થઇ ગયા. જે પૂજા પહેલા ખુલ્લા આકાશ નીચે, પ્રકૃતિની વચ્ચે અથવા તો ઘરે ઘરે થતી હતી તે આજે પોળોમાં અથવા તો મંદિરમાં થતી હશે.
સમયના કાંટાની સાથે દોડનાર આપણે હવે તે ઉત્સાહથી પૂજા કરતા હશું કે નહીં તે એક પ્રશ્ન છે, પણ એટલો વિશ્વાસ છે કે હવે ક્યારેક પૂજા કરવા જઇશું તો સાથે મળીને પહેલા સેલ્ફી લઇને ફેસબુક પર ચોક્કસ મૂકશું.
‘‘જેવા પહેલા ભક્તિથી સાંભળતી સ્ત્રીઓને ફળ્યા તેવા વાંચનાર સૌને ફળજો’’
જય ભોળાનાથ...
હર હર મહાદેવ.... હર....
